Çocuklarda Diş Sıkma: Bruksizm ve Çözümleri

Bruksizm Nedir?

Çocuğunuzun uykuda dişlerini gıcırdattığını fark ederseniz endişelenmeniz doğaldır. Çocuklarda diş sıkma durumuna uyku bruksizmi denir. Bruksizm, diş gıcırdatma veya sıkma olarak bilinir ve strese ya da kaygıya karşı istemsiz bir tepki olabilir. Uyku sırasında hem yetişkinler hem de çocuklar farkında olmadan diş gıcırdatma davranışında bulunabilirler.

Bruksizm kendi başına tehlikeli olarak kabul edilmez, ancak dişlerin sürekli gıcırdatılması veya sıkılması zamanla çene ağrısına ve dişlerde hasara neden olabilir. Dişlerde meydana gelen aşınmalar, hassasiyet artışı ve kırıklar uzun vadede ciddi diş sağlığı sorunlarına yol açabilir. Çocuklarda uyku bruksizminin nedenlerini ve risklerini inceleyelim, ayrıca bu gece alışkanlığını önlemek için bazı stratejileri tartışalım.

Bruksizmin Çeşitleri ve Yaygınlığı

Bruksizm, dişlerin tekrarlayan şekilde gıcırdatılması veya sıkılmasıdır. İki tür bruksizm vardır: uyku bruksizmi ve uyanık bruksizmi. Uyanık bruksizmi genellikle çenelerin kitlenmesi ve dişlerin sıkılmasıyla oluşur. Uyku bruksizmi ise, adından da anlaşılacağı üzere uyku sırasında meydana gelir ve fark edilmesi genellikle zordur. Bruksizm çocuklukta daha yaygın olup, bebeklik döneminde dişler çıkar çıkmaz başlayabilir. Uyku bruksizmi olan çocukların %80’inden fazlası, uyku sırasında dişlerini gıcırdattıklarını fark etmeyebilir. Bu durum, çocuğunuzun diş sağlığını gözden kaçırmanıza neden olabilir.

Çocuklarda diş sıkma durumunun yaygın olduğunu bilmek önemlidir. Aile geçmişi de bu durumda rol oynayabilir, bu yüzden ailenizde diş sıkma veya gıcırdatma öyküsü varsa, çocuğunuzu bu açıdan dikkatlice gözlemlemeniz faydalı olacaktır.

Çocuklarda Bruksizmin Zararları Nelerdir?

Çocuklarda diş sıkma sorununun neden olabileceği zararlar şunlardır:

• Dişlerde Kırık ve Çatlaklar: Sürekli diş gıcırdatma, diş minesine zarar vererek dişlerde çatlaklar ve kırıklar oluşturabilir. Bu durum, daha ciddi diş problemlerine zemin hazırlayabilir.
• Diş Eti Sorunları: Diş etlerinde çekilme ve çene ağrısı şikayetlerinde artış görülebilir. Bu, diş etlerinin zamanla zayıflamasına ve diş hassasiyetine yol açabilir.
• Temporomandibular Eklem Bozukluğu (TMJ): TMJ, çene ekleminde ağrı ve fonksiyon bozukluğuna yol açan bir rahatsızlıktır. Bruksizm, bu eklemde aşırı gerilim yaratarak TMJ gelişimine katkıda bulunabilir.
• Yeme Bozuklukları: Çene ağrısı ve diş hassasiyeti, çocuğunuzun yiyecekleri çiğnemesini zorlaştırabilir ve bu da yeme bozukluklarına neden olabilir.
• Ruh Sağlığı Bozuklukları: Depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı bozuklukları, bruksizm ile ilişkilendirilebilir. Uyku kalitesinin düşmesi, çocuğunuzun genel yaşam kalitesini etkileyebilir.
• Uyku Kalitesinde Düşüş: Bruksizm, uyku kalitesini olumsuz etkileyerek çocuğunuzun uyandığında yorgun ve huzursuz hissetmesine neden olabilir. Bu da okul performansını ve günlük aktivitelerdeki enerjisini düşürebilir.

Çocuklar Neden Dişlerini Gıcırdatır?

Bruksizmin çocuklarda ortaya çıkmasının nedenleri arasında psikolojik faktörler, aile geçmişi ve çevresel tetikleyiciler yer alır. Çocuklarda diş sıkma durumunun genellikle ailelerde görüldüğü, ancak bunun genetik mi yoksa yetiştirilme tarzından mı kaynaklandığı belirsizdir. Ayrıca, belirli tıbbi durumlar ve uyku bozuklukları da bruksizme katkıda bulunabilir. Bruksizm özellikle stres, kaygı ve diğer uyku bozukluklarıyla ilişkilendirilir.

Stresin Etkisi

Stres, uyku bruksizmiyle yakından ilişkilidir. Okul çağındaki çocuklar, ödev, ev işleri ve iyi notlar alma stresi nedeniyle bruksizm yaşayabilirler. Ayrıca, evde yaşanan duygusal değişiklikler, aile içi problemler veya büyük yaşam olayları (taşınma, yeni kardeş doğumu, vb.) gibi durumlar da çocuklarda stres düzeyini artırarak diş gıcırdatmaya yol açabilir. Araştırmalar, uyku bruksizmi olan çocuklarda daha yüksek stres seviyeleri bulmuştur. Stresle birlikte artan kortizol hormonunun, diş gıcırdatma eğilimini artırabileceği düşünülmektedir.

Yaş ve Gelişim

Bruksizm, 7-10 yaş arası çocuklarda daha yaygındır. Ancak bu durum her yaş grubundaki çocuklarda da görülebilir. Bebeklerde diş çıkarma döneminde, yürümeye başlayan çocuklarda ise stres ve ayrılık kaygısı nedeniyle diş gıcırdatma görülebilir. Bu dönemlerde bruksizmin tespit edilmesi zor olabilir, bu yüzden ebeveynlerin dikkatli olmaları önemlidir. Okul çağındaki çocuklar ise gündüz yaşadıkları stresi gece diş gıcırdatarak atmaya çalışabilirler. Özellikle ergenlik döneminde, hormonel değişikliklerin de etkisiyle bruksizm belirtileri artış gösterebilir.

Kaygı ve Ruh Sağlığı

Kaygı düzeyleri yüksek olan çocuklarda uyku bruksizmi daha sık görülür. Özellikle ayrılık kaygısı olan çocuklarda bruksizm gelişme olasılığı daha yüksektir. Çocuklar, duygusal olarak zorlandıkları dönemlerde diş sıkma ve gıcırdatma davranışını geliştirebilirler. Ayrıca, DEHB gibi rahatsızlıkları olan çocuklar da bruksizm yaşayabilirler. DEHB’nin belirtileri arasında yer alan aşırı enerji ve odaklanma zorlukları, diş sıkma ve gıcırdatma davranışlarını tetikleyebilir. Bununla birlikte, bruksizmin, çocukların sosyal ilişkilerini ve okul performansını da olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır.

Diş Sorunları ve Diğer Faktörler

Yanlış hizalanmış dişler, ağız solunumu ve pasif sigara içiciliği de bruksizmi tetikleyen diğer faktörler arasında yer alır. Dişlerin doğru hizalanmaması, çene yapısının düzgün çalışmasını engelleyebilir ve bu da bruksizme yol açabilir. Pasif içiciliğe maruz kalan çocuklarda bruksizm riski artmaktadır. Sigara dumanına maruz kalmak, çocuğunuzun genel sağlığını etkileyebileceği gibi, diş gıcırdatma davranışını da artırabilir. Bu durum, çocuğunuzun diş sağlığı için ek bir risk faktörü oluşturur.

Çocuklarda Diş Sıkma Belirtileri

Çocuğunuzun geceleri diş gıcırdattığını gösteren bazı belirtiler şunlardır:

• Diş Hasarı: Uyku bruksizmi olan çocuklarda diş kırıkları, diş aşınması veya diş etlerinin çekilmesi görülebilir. Bu belirtiler, diş gıcırdatmanın uzun vadeli sonuçları olabilir.
• Hassas Dişler: Dişlerini gıcırdatan çocuklar, sıcak veya soğuk yiyecek ve içeceklere karşı daha hassas olabilir. Bu hassasiyet, çocuğunuzun yemek yerken rahatsız olmasına yol açabilir.
• Çene Ağrısı veya Baş Ağrısı: Sıkılmış dişlerden kaynaklanan sürekli basınç, baş ağrısına, çene ağrısına ve ara sıra tıklama seslerine veya çene kaslarının boyutunun artmasına neden olabilir. Bu durum, çocuğunuzun günlük aktivitelerini etkileyebilir.
• Gıcırdatma Sesleri: Çocuklar geceleri gıcırdatma seslerini kontrol etmek için gözlemlenebilir. Çocuğunuzun uykusunu bozmamak için, uyku bruksizminin belirtilerini izlemek amacıyla bir bebek telsizi kullanabilirsiniz. Bebek telsizi, çocuğunuzun gece boyunca dişlerini gıcırdatıp gıcırdatmadığını tespit etmenize yardımcı olabilir.

Bruksizm Teşhisi Nasıl Koyulur?

Bruksizm teşhisi konması için çocuğunuzun uykudayken diş gıcırdatma sesleri duyulması, dişlerinde aşınma, sabah uyandığında çene ağrısı şikayeti, baş ağrısı ve/veya çene kilitlenmesi gibi belirtiler göz önünde bulundurulabilir. Bu belirtiler rutin bir randevu sırasında bir diş hekimi tarafından fark edilebilir veya çocuğunuz sabah uyandığında ağrısı olduğunu söylüyorsa, uykusu bölük bölük veya verimsiz geçiyorsa yine bruksizmden şüphelenilebilir. Uyku bruksizmi gece meydana geldiğinden, diş hekimleri çocuğun uykusu sırasında diş gıcırdatma veya sıkma sesleri hakkında ebeveynlerin raporlarına büyük ölçüde güvenir. Veliler tarafından tam tespit edilemeyen uyku düzeni için, uyku bozukluğunu kontrol etmek amacıyla gece uyku muayenesi olan polisomnografiye yönlendirebilirler. Polisomnografi, çocuğunuzun uyku sırasında vücut fonksiyonlarını izleyerek bruksizm belirtilerini belirlemede yardımcı olabilir.

Bruksizm Tedavileri Nelerdir?

Bruksizm tedavisi, diş hasarını önlemeye ve çene ağrısı ile baş ağrısı gibi yan etkileri azaltmaya odaklanır. Uyku kalitesini iyileştirmek ve stres kaynaklarını ele almak, bruksizmi daha yönetilebilir hale getirmeye yardımcı olmak amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri uygulanabilir.

• Gece Plağı: Bir diş hekimi, çocuğunuza uyurken dişlerini korumak için bir gece plağı veya splint hazırlayabilir. Bu plaklar, kişinin ihtiyacına yönelik olarak kişiye özel hazırlanır. Splint, üst veya alt dişlerin üzerine takılabilir ve dişleri sürtünmeden dolayı meydana gelen diş aşınmalarını önlemeyi amaçlar. Buna ilave olarak, çenenin doğru konumlanmasını sağlar ve kasılmış olan kasların gevşemesine yardımcı olur. Gece koruyucuları ve splintler, bruksizmi tedavi etmede etkili görünmektedir, ancak bruksizm tamamen ortadan kalkmayabilir ve çocuğunuz koruyucuyu kullanmazsa semptomlar geri dönebilir. Bu nedenle, tedavi sürecinde gece plağının düzenli olarak kullanılması önemlidir.
• Ortodonti Tedavisi: Gıcırdatmanın nedeni yanlış hizalanmış dişlerse, doktorunuz diş hekimine veya ortodontiste görünmenizi önerebilir. Ortodonti tedavisi, dişlerin doğru hizalanmasına yardımcı olarak bruksizm belirtilerini hafifletebilir.
• Stres Gidermeye Yönelik Psikolojik Yardım ve Telkin: Stresle başa çıkmak, diş gıcırdatma sorununu azaltmaya yardımcı olabilir. Çocuğunuzla hayatında sıkıntıya neden olabilecek, yakın zamanda taşınma veya akademik yükümlülükler gibi durumlar hakkında konuşun. Gerekirse ek destek için bir ruh sağlığı uzmanına veya çocuğunuzun okul danışmanına ulaşın. Stres yönetimi teknikleri, çocuğunuzun bruksizmi kontrol altına almasına yardımcı olabilir.
• Uyku ve Yatma Zamanı Rutini Oluşturmak: Uyku bruksizmi, uyku kalitesiyle yakından ilişkilidir. Çocuğunuzun odasının karanlık ve sessiz olmasını sağlayarak, telefon veya bilgisayar kullanarak geçirdiği zamanı sınırlayarak ve şeker oranı düşük besleyici bir diyet sağlayarak uykusunu iyileştirebilirsiniz. Uyku ortamını düzenlemek, çocuğunuzun rahat bir uyku çekmesine yardımcı olabilir.

Çocuğumun Diş Gıcırdatmasını Nasıl Önleyebilirim?

Yatma zamanı rutini oluşturmak, sağlıklı bir uyku için huzurlu bir ortam hazırlayabilir ve çocuğunuzun kendini güvende ve emin hissetmesine yardımcı olabilir. Sağlıklı bir uyku rutini, bruksizm belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu süreçte, aşağıdaki önerileri uygulayabilirsiniz:

• Yatmadan Önce Besleyici Bir Atıştırmalık: Çocuğunuzun açlığını bastırarak uyku öncesi rahatlamasına yardımcı olabilirsiniz. Hafif ve besleyici bir atıştırmalık, çocuğunuzun uykuya dalmasını kolaylaştırabilir.
• Diş Fırçalatmak: Diş temizliği, diş sağlığını korumanın yanı sıra, çocuğunuzun uyku rutininin bir parçası haline getirilebilir.
• Sıcak Bir Banyo Yaptırmak: Sıcak bir banyo, çocuğunuzun kaslarını gevşeterek rahatlamasına yardımcı olabilir ve uykuya hazırlanmasını sağlar.
• Çocuğunuza Uyurken Sarılmak: Fiziksel temas, çocuğunuzun kendini güvende hissetmesine yardımcı olur ve uyku öncesi rahatlamasını sağlar.
• Uyku Öncesi Hikaye Okumak: Hikaye okumak, çocuğunuzun zihnini rahatlatır ve uykuya dalmasına yardımcı olur.
• Şarkı Söylemek veya Yumuşak Müzik Dinletmek: Yumuşak bir müzik veya ninni, çocuğunuzun uykuya geçişini kolaylaştırabilir.

Bruksizm Şikayetlerini Gidermek İçin Evde Neler Yapılabilir?

Diş sıkma veya gıcırdatma tehlikeli değildir, ancak günlük yaşamı etkileyebilecek rahatsız edici semptomlara neden olabilir. Ağrıyı azaltmak ve önlemek için evde uygulanabilecek bazı adımlar şunlardır:

• Çene Kaslarına Islak Isı veya Buz Uygulamak: Islak ısı veya buz, çene kaslarındaki gerilimi azaltarak rahatlama sağlar.
• Boyun, Omuz ve Yüz Kaslarına Masaj Yapmak: Masaj, kasları gevşetir ve ağrıyı hafifletir.
• Sert, Yoğun Yiyeceklerden Kaçınmak: Fındık, simit veya biftek gibi çiğnemesi zor yiyeceklerden kaçınmak, çene kaslarını zorlamaktan kaçınmanızı sağlar.
• Sakız Çiğnemekten Kaçınmak: Sakız çiğnemek, çene kaslarını yorabilir ve bruksizm belirtilerini artırabilir.
• Fizik Tedavi Germe Egzersizlerini Öğrenmek: Fizik tedavi egzersizleri, çene kaslarını güçlendirir ve ağrıyı hafifletir.
• Gün Boyunca Yüz Kaslarını Gevşetmek: Yüz kaslarınızı gün boyunca düzenli olarak gevşetmek, bruksizmin etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Stres Yönetimi: Stresinizi azaltmak ve rahatlama tekniklerini öğrenmek, bruksizm şikayetlerini hafifletebilir. Yoga, meditasyon veya derin nefes alma gibi rahatlama teknikleri, çocuğunuzun stres düzeyini düşürebilir.

Eğer evde uyguladığınız bu yöntemler birkaç hafta içinde işe yaramazsa ve hala semptomlar devam ediyorsa, bir diş hekimine başvurmanız önemlidir. Bruksizm, zamanında müdahale edilmezse diş sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Bruksizm Tedavisinde İlaç Kullanımı

Homeopatik ilaçların veya diğer ilaçların çocuklarda uyku bruksizmini azaltmaya yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır, ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Doğal olarak pazarlansa veya reçetesiz satılsa bile, herhangi bir yeni ilaca başlamadan önce mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz. Bruksizm, dişler ve çene üzerindeki ikincil etkileri dışında zararlı olarak kabul edilmediğinden, çocuğunuzun doktoru ilaç almanın olası yan etkilere değip değmeyeceğini değerlendirmelidir. Çocuğunuzun sağlığını korumak için ilaç kullanımı konusunda dikkatli olmanız önemlidir.

Diş Hekimine Ne Zaman Danışmalıyım?

Çocuğunuzda bruksizm belirtileri fark ederseniz, örneğin ağız hassasiyetinde artış, çene ağrısı, sabah baş ağrıları veya gece veya gündüz uykuları sırasında gıcırdatma sesleri gibi belirtiler görüyorsanız, diş hekiminizle veya çocuk doktorunuzla konuşabilirsiniz. Ayrıca, çocuğunuzun uyku düzeninde bozulma, gün içinde yorgunluk veya konsantrasyon eksikliği gibi sorunlar yaşıyorsa, bir uzmana başvurmanız önemlidir. Bruksizm, zamanında müdahale ile kontrol altına alınabilir ve çocuğunuzun genel sağlığına katkıda bulunabilir.

Özel Dental Diş Polikliniğinde, 20 yıllık tecrübemizle çocuk diş hekimliği alanında hizmet vermeye devam ediyoruz. Çocuğunuzun sağlığı için uzmanlarımızdan randevu almayı unutmayın!