Günümüzün Hastalığı: Diş Sıkma (Bruksizm)

Bruxism olarak da bilinen diş sıkma, dişleri bilinçli veya bilinçsiz olarak sıkma veya gıcırdatma durumudur. Peki diş sıkma neden olur?

Diş Sıkma Nedenleri

Stres, anksiyete, uyku bozuklukları, diş ve çene hizalama sorunları diş sıkmanın nedenleri arasında yer alabilir. Diş sıkma, genellikle gece uyurken veya gündüz stresli zamanlarda ortaya çıkar. Her bireyde farklı şekillerde görülebilir.

Bruksizm, çeşitli faktörlerle ilişkilendirilir. Bu nedenle prevalansı yani görülme sıklığı, yaş, cinsiyet, coğrafi bölge, yaşam tarzı, stres seviyeleri ve diğer etkenlere bağlı olarak değişebilir. Mevcut literatüre dayalı olarak pandemi döneminde bruksizmin görülme oranında artış olduğu tespit edilmiştir. Bir başka araştırmada ise diş sıkma durumunun özellikle çocuklarda daha sık görüldüğünü ve daha geniş bir prevelans aralığına sahip olduğunu göstermiştir. Bruksizm prevelansı; 11 yaş altı çocuklarda % 14-20, 18-29 yaş arası gençlerde %13, yetişkinlerde %9, 60 yaş üstü grupta %3 olarak saptanmıştır.

Ayrıca yapılan başka bir çalışma insanların yaklaşık %30’unun dişlerini gıcırdattığını göstermiştir. Yetişkinlerin yaklaşık %10 ila %15’inin uyku sırasında diş gıcırdatmasından dolayı ağrı çekmektedir. 

Son dönemde kliniğimize başvuran hastaların çoğunun diş sıkma belirtileri veya şikayetlerinde artış olduğu dikkatimi çektiği için bu konu üzerinde kaleme aldığım bu yazıyla hastalarımızın ve okuyucularımızın farkındalığının artmasına katkı sağlamayı amaçlamaktayım.

Diş Sıkma Belirtileri Nelerdir? 

Öncelikle bruksizm belirtilerinin neler olduğunu gözden geçirelim. 

Diş sıkma belirtileri; çene ve baş ağrısı, çene eklemi ağrısı, diş aşınması, diş hassasiyeti, dişe yapılan restorasyonlarda aşınma veya kırılma şeklimde gözükebilir. Bunun yanında çene kaslarında gerginlik, kulak çevresinde ağrı ve uyku bozuklukları da diş sıkmaya işaret edebilir. Bruksizme bağlı olarak dişlerde çatlak görülme sıklığında artış meydana geldiği gibi, ileri seviye vakalarda diş kırılmasına bağlı diş kayıpları söz konusu olabilir.

Diş Sıkma Nasıl Tedavi Edilir? 

Diş sıkma tedavisi, semptomların şiddetine ve kişinin durumuna bağlı olarak değişir. Tedaviden önce bruksizmin sebebi tespit edilmelidir. Bruksizmin nedenlerini belirlemek için ağız, diş ve çene muayenesi yapılmalıdır.

Bruksizm tedavisi, diş gıcırdatma veya diş sıkma ile ilişkili semptomları azaltmayı veya ortadan kaldırmayı amaçlar. Spesifik tedavi yaklaşımı; altta yatan nedenlere, semptomların şiddetine ve bireysel ihtiyaçlara bağlı olarak değişebilir. Tedavi seçenekleri arasında gece plakları kullanmak, çene kaslarını gevşetmek için egzersizler yapmak gibi işlemler bulunmaktadır. Bunun yanında gerekli görülürse masseter botoksu, stres yönetimi teknikleri kullanımı ve dişlerin hizalamasıyla ilgili sorunların tedavisi de yardımcı olabilir. Fakat buyöntemler bruksizmi tam olarak tedavi edememekte ve sadece hastaların şikayetlerinin hafifletilmesini sağlamaktadır.

Diş Sıkma Tedavisinde Kullanılan Yöntemler

Bruksizm tedavisi için kullandığımız yöntemleri ayrıntılı inlemek gerekirse ;

-Ağız Koruyucular veya Splintler:

Oklüzal splint veya gece koruyucu olarak da bilinen özel yapım diş ağız koruyucuları veya splintler sıklıkla tavsiye edilir. Bu ağız içi apareyler, dişlerin birbirine sürtmesini önleyerek diş minesindeki hasarı ve çene kas gerginliğini azaltır. Tipik olarak uyku sırasında veya diş gıcırdatmanın muhtemel olduğu durumlarda takılırlar. Bu plakları hastalarımızın düzenli kullanmasını tavsiye ederiz. Düzenli kullanıma bağlı olarak kasılmış olan kasların gevşemesi sağlanır. 

-İlaçlar:

Bazı durumlarda, bruksizm semptomlarını yönetmek için ilaçlar reçete edilir. Kas gevşeticiler veya anksiyete veya stres için kullanılan ilaçlar, çene kaslarındaki gerginliği ve diş gıcırdatmayı azaltmayı amaçlar. Bununla birlikte, yan etkileri olabileceğinden ve bruksizmin altında yatan nedenleri ele almadığından, ilaçlar kullanımı tipik olarak kısa vadeli rahatlama olarak kabul edilir.

-Davranış Değiştirme Teknikleri:

Davranışsal müdahaleler bruksizmi yönetmede etkili yöntemlerdendir. Stres yönetimi, gevşeme egzersizleri ve biofeedback gibi teknikler, bireylerin diş gıcırdatma alışkanlıklarının daha fazla farkına varmalarını sağlar. Davranışın kontrol edilmesini veya yeniden yönlendirilmesini öğrenmelerine yardımcı olur. Bilişsel-davranışçı terapi (CBT), altta yatan stres veya kaygı tetikleyicilerini ele almada faydalıdır.

-Diş Düzeltmeleri:

Maloklüzyon (dişlerin yanlış hizalanması) veya diğer diş sorunlarının (diş kaybına bağlı tek taraflı çiğneme vb.) bruksizme sebep olduğu durumlarda; ortodontik tedavi uygulanılması tercih edilir. Bunun yanında diş restorasyonları ile dişlerin dizilişini iyileştirir. Bruksizmi artıracak herhangi bir oklüzal anormalliği düzeltmeyi amaçlar.

-Stres Yönetimi:

Pandeminin meydana gelmesi, anksiyetede artışına yol açmıştır. Ekonomik sorunların arttığı son yıllarda ise hastaların istemsiz bir şekilde diş sıktığı tespit edilmiştir. Stres ve kaygı bruksizm için yaygın tetikleyicilerdir. Stres yönetimi teknikleri bruksizm tedavisinde çok önemli bir rol oynar. Egzersiz, meditasyon, derin nefes alma ve profesyonel danışmanlık veya terapi, stres düzeylerini düşürürür. Bu da bruksizm semptomlarını hafifletebilmektedir. 

– Masseter botoksu: 

Botulinum toksini, kasların geçici olarak gevşemesine neden olan bir etkiye sahiptir. Bu gevşeme, diş sıkma semptomlarını azaltır ve çene kaslarının aşırı kasılmasını engeller. Fakat sadece masseter kasına yapılan botoks ile bruksizmin önüne geçilemez. Bu kas, çene kasları içinde %30-35 gibi bir orana sahiptir. Çenenin hareketlerinden sorumlu ve çiğneme işlemi sırasında aktif bir rol oynamasına rağmen diğer çene kaslarıyla (temporalis kası, pterygoideus medialis ve lateralis kasları) birlikte çalışarak çene hareketlerini kontrol eder. Masseter kası, alt çeneye yapıştığından ve yüzeyel olarak tespit edilebildiği için botoks enjeksiyonu ile gevşetilir. Fakat bu tedavi genellikle geçici bir tedavi yöntemidir ve etkisi 3-4 ay sürmektedir . Belirli bir süre sonra tekrarlanması gerekir.

Bruksizme sebep olan etkenler için literatürde kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Diğer taraftan bruksizmin altında yatan birden fazla neden olabileceği konusunda görüş birliği bulunmaktadır. Literatürde bruksizm için kesin sonuç veren bir tedavi yöntemi henüz mevcut değildir.

Diş Sıkması Nasıl Anlaşılır? 

Bruksizm, genellikle uyku sırasında oluştuğu için çoğu insan diş sıkma veya gıcırdatma alışkanlıklarının farkında olmaz. Fakat;

-Uyandığınızda ağızda, özellikle çene ve yüz kaslarında ağrı veya rahatsızlık hissiniz varsa, 

-Dişlerinizde  aşınma, çatlama veya kırılma belirtileri görülüyorsa,

-Uyandıktan sonra baş ağrısınız mevcutsa,

-Uyku esnasında partneriniz tarafından diş gıcırdatma sesleri fark ediliyorsa 

bir diş hekimine başvurmalısınız. 

Diş hekiminiz, size uygun tedavi planını önererek semptomları hafifletir ve dişlerinizi korur. Konuyla ilgili daha fazla bilgi için bir diş hekimine danışmanız önemlidir.